Θέλω να επικοινωνήσω μαζί σας.
Η ψυχική δυσφορία μπορεί να παρουσιαστεί οπουδήποτε και οποιαδήποτε στιγμή -στο σπίτι, στο χώρο εργασίας, στα μέσα μαζικής μεταφοράς, σε δημόσιους χώρους ή και στο νοσοκομείο. Τη στιγμή εκείνη το άτομο που βιώνει μια έντονη ψυχική δυσφορία χρειάζεται υποστήριξη. Όσο σημαντική είναι η γνώση όλων μας στην παροχή πρώτων βοηθειών σε κάποιο ατύχημα ή επείγουσα ιατρική κατάσταση άλλο τόσο σημαντικό είναι να γνωρίζουμε όλοι τον τρόπο που μπορούμε να παρέμβουμε για την αντιμετώπιση μιας επείγουσας ψυχικής κατάστασης.
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και την Επιτροπή (IASC) των Ηνωμένων Εθνών, οι πρώτες βοήθειες Ψυχικής Υγείας:
-Είναι κάτι που όλοι μπορούν να προσφέρουν και όχι μόνο οι επαγγελματίες.
-Δεν αποτελούν συμβουλευτική από επαγγελματίες Ψυχικής Υγείας (δηλαδή αυτός που παρεμβαίνει δεν αναλαμβάνει τον ρόλο του επαγγελματία).
-Δεν πρόκειται για συναισθηματική αποφόρτιση καθώς δεν συνεπάγεται απαραιτήτως λεπτομερή συζήτηση του περιστατικού που αντιμετώπισε το άτομο.
-Θα ήταν ιδιαίτερα ωφέλιμο να μπορούμε όλοι να υποστηρίξουμε έναν άνθρωπο που βρίσκεται σε επείγουσα κατάσταση ψυχικής δυσφορίας.
Σύμφωνα με έρευνες και από την άποψη πολλών υποστηρικτών σε κρίσεις, οι πρώτες βοήθειες στην Ψυχική Υγεία φαίνεται να έχουν μεγαλύτερη χρησιμότητα για τον άνθρωπο που υποφέρει μακροπρόθεσμα, καθώς:
-προσφέρουν ένα αίσθημα ασφάλειας σε μια δύσκολη στιγμή,
-επιτρέπουν τη σύνδεση με άλλα άτομα, έστω και άγνωστα,
-οδηγούν σε αίσθημα αισιοδοξίας, ανακούφισης και ηρεμίας,
-δίνουν σε αυτόν που προσφέρει τη βοήθεια την αίσθηση ότι είναι σε θέση να προσφέρει στην κοινότητα,
-αυτός που υποστηρίζεται λαμβάνει το μήνυμα ότι μπορεί να λάβει υποστήριξη,
-ανοίγει μια πρόσβαση στην κοινωνική και συναισθηματική υποστήριξη που είναι θετική για την συνέχεια.
Σε γενικές γραμμές, αν παρατηρήσουμε κάποιον άνθρωπο να βρίσκεται σε εξαιρετική ψυχική δυσφορία, μπορούμε:
1. Να εκτιμήσουμε την κατάσταση (για παράδειγμα: χρειάζεται να καλέσουμε την αστυνομία / βρίσκεται κάποιος σε κίνδυνο σωματικό /απειλείται η ζωή του, να κατανοήσουμε δηλαδή τι ακριβώς συμβαίνει),
2. Να καλύψουμε, εφόσον είναι δυνατόν, βασικές ανάγκες (για παράδειγμα: τροφή και νερό, πληροφορίες),
3. Να ακούσουμε χωρίς άσκηση πίεσης (δηλαδή, να δηλώσουμε τη διάθεση μας στον άνθρωπο που υποφέρει να ακούσουμε αυτό που έχει να πει χωρίς να τον πιέσουμε παραπάνω για να μιλήσει),
4. Να καθησυχάσουμε τον άνθρωπο που υποφέρει με σκοπό να αισθάνεται ηρεμία, αυτό μπορεί να συμβεί και με την ψύχραιμη παρέμβαση στο περιβάλλον, σε άλλους, δηλαδή, ανθρώπους τριγύρω.
5. Να καλέσουμε για βοήθεια ή/και πληροφορίες την κατάλληλη υπηρεσία, ή κάποιον δικό του/της άνθρωπο, εφόσον χρειάζεται.
6. Να προστατεύσουμε τον άνθρωπο από περισσότερη βλάβη που ενδεχόμενα να έχει υποστεί.
Παραδείγματα παροχής πρώτων βοηθειών
Κλείνομαι στον ασανσέρ με ένα κλειστοφοβικό άτομο, ή ένα άτομο το οποίο εκδηλώνει έντονη δυσφορία εξαιτίας του περιστατικού, φωνάζοντας, κλαίγοντας ή και με τάσεις λιποθυμίας. Τί μπορώ να κάνω;
Ακολουθώντας τα βήματα κάνω τα εξής:
1. Εκτίμηση κατάστασης: η κατάσταση είναι δυσάρεστη και για μένα, είναι όμως σχετικά απλή αν και το άτομο δίπλα μου χρειάζεται υποστήριξη.
2. Εάν έχουμε νερό προσφέρουμε στον άνθρωπο δίπλα μας λίγο νερό ή τον βοηθάμε να καθίσει κάτω. Καλό είναι να απελευθερωθεί από πολλά ρούχα ώστε να μειώσει το αίσθημα δυσφορίας που συνήθως δυσκολεύει την αναπνοή. Ζητάμε από το άτομο αν μπορεί να πάρει μερικές βαθιές, αργές ανάσες.
3. Καθησυχάζουμε τον άνθρωπο, λέγοντας του ότι είμαστε βέβαιοι ότι δεν απειλείται από αυτό το περιστατικό και τελικά όλα θα έχουν αίσια έκβαση.
4. Πατάμε το κουμπί κινδύνου, καλούμε σύμφωνα με τις οδηγίες από το τηλέφωνο του ασανσέρ ή από το κινητό μας τηλέφωνο και αν όλα αυτά δεν έχουν αποτέλεσμα, προσπαθούμε να καλέσουμε με δυνατή φωνή, αλλά ψύχραιμα, κάποιον διερχόμενο.
5. Δηλώνουμε στον άνθρωπο που δυσφορεί ότι είμαστε δίπλα του, αν θέλει να μας μιλήσει.
6. Ελέγχουμε τακτικά εάν το άτομο μπορεί να παίρνει αργές, βαθιές ανάσες και βελτιώνει την κατάσταση του ή συνεχίζει να είναι σε υψηλό επίπεδο έντασης.
Όταν όλα τελειώσουν, υπενθυμίζουμε ότι πράγματι όλα πήγαν καλά και ότι τελικά τίποτα δεν του συνέβη, του ζητάμε να το θυμάται αυτό, την επόμενη φορά που μπορεί να βρεθεί σε δυσφορία και του θυμίζουμε ότι μπορεί να ζητήσει τη βοήθεια άλλων ανθρώπων.
Ανάλογη μπορεί να είναι η αντίδραση μας σε οποιοδήποτε περιστατικό που ένα άτομο με έντονους φόβους μπορεί να βρεθεί δίπλα μας.
Κρίση πανικού
Η κρίση πανικού είναι μια κατάσταση στην οποία μπορεί να βρεθεί ο οποιοσδήποτε, για περισσότερες πληροφορίες, πατήστε εδώ.
Το έντονο αίσθημα δυσφορίας και το αίσθημα απειλής εμποδίζουν το άτομο να λειτουργήσει αποτελεσματικά. Σε αυτή την περίπτωση, λοιπόν, μπορούμε να κάνουμε τα εξής:
1. Εκτιμάμε την κατάσταση ως πραγματικά έχει, διασφαλίζοντας ότι δεν υπάρχει πραγματική απειλή για το άτομο.
2. Ρωτάμε αν χρειάζεται λίγο νερό, κάπου να καθίσει, ή να το απομακρύνουμε από την πολυκοσμία, δηλώνοντας του ότι όλα θα πάνε καλά. Ρωτάμε αν θέλει να μιλήσει με κάποιον ή να αναζητήσουμε κάποιον για λογαριασμό του/της, ή αν παίρνει κάποια φαρμακευτική αγωγή για το συγκεκριμένο ζήτημα.
3. Ζητάμε, αφού πάρει κάποιες αργές, βαθιές ανάσες, να μας πει -εφόσον το θέλει- οτιδήποτε επιθυμεί να μοιραστεί μαζί μας.
4. Με ήρεμο τόνο, δηλώνουμε στο άτομο ότι δεν το κρίνουμε για αυτό που αισθάνεται και ότι καταλαβαίνουμε ότι αυτή τη στιγμή περνάει μια δύσκολη κατάσταση. Διαβεβαιώνουμε ότι αυτό μπορεί να συμβεί σε όλους και τον κάνουμε να αισθάνεται περισσότερο ήρεμα.
5. Ρωτάμε αν θέλει να μιλήσει με κάποια υπηρεσία ή εάν έχει επίμονα έντονη δυσφορία και βρίσκεται σε συνεχόμενη κρίση, αν χρειάζεται να καλέσουμε το ΕΚΑΒ.
6. Σε κάθε περίπτωση, επιμένοντας ήρεμα να πάρει το άτομο βαθιές, αργές ανάσες, εφόσον διασφαλίσουμε ότι δεν βρίσκεται σε πολύ μεγάλη ένταση την οποία δεν μπορεί να διαχειριστεί, απομακρυνόμαστε, υπενθυμίζοντας στο άτομο ή/και στο περιβάλλον του ότι οι κρίσεις πανικού μπορεί να συμβούν στον καθένα, και ότι όλα θα πάνε καλά.
Σε επείγουσες καταστάσεις στις οποίες απειλείται η σωματική ακεραιότητα του ανθρώπου που υποφέρει ή του περιβάλλοντος του, η αντιμετώπιση χρειάζεται μεγάλη ψυχραιμία από πλευράς μας και πιθανόν να απαιτεί μεγαλύτερη εξοικείωση μέσω εκπαίδευσης ή σχετικής πληροφόρησης.
Απόπειρα Αυτοκτονίας
1. Η εκτίμηση της κατάστασης πρέπει να είναι ταχύτατη.
2. Δεν πλησιάζουμε πολύ κοντά και δεν κάνουμε απότομες κινήσεις, ούτε φωνάζουμε έντονα με σκοπό να αποτρέψουμε την πράξη.
3. Δηλώνουμε ότι είμαστε εκεί και επιθυμούμε να ακούσουμε αυτό που το άτομο έχει να πει. Ο σκοπός μας δεν είναι να παρέμβουμε σε ότι κάνει αλλά να το ακούσουμε.
4. Καλούμε οι ίδιοι ή ζητάμε από κάποιον άλλο να καλέσει την Άμεση Δράση (100), το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης (197) ή και το ΕΚΑΒ (166) δίνοντας σαφείς πληροφορίες για το χρόνο και τόπο της κατάστασης.
5. Σε κάθε περίπτωση, δηλώνουμε στον άνθρωπο την πρόθεση μας να είμαστε εκεί, να μας μιλήσει για αυτό που τον απασχολεί, χωρίς να τον κρίνουμε και χωρίς να πάρουμε θέση εμείς σε αυτά που θα μας πει.
Επιθετική Συμπεριφορά
1. Υπάρχει περίπτωση η επιθετική συμπεριφορά να είναι απρόκλητη ή να αποτελεί αντίδραση σε άλλη επιθετική συμπεριφορά. Χρειάζεται να κατανοήσουμε με αρκετή ταχύτητα τον πραγματικό κίνδυνο.
2. Δεν πλησιάζουμε με έντονες κινήσεις, βιαστικά, το άτομο που επιτίθεται ή απειλεί να επιτεθεί.
3. Σεβόμαστε το ζωτικό χώρο του επιτιθέμενου κατανοώντας ότι βρίσκεται σε ταραχή ή μπορεί να νιώθει ότι απειλείται.
4. Με σταθερή και ψύχραιμη φωνή, αποφεύγοντας την κατά μέτωπο αντιμετώπιση, δηλώνουμε στο άτομο ότι κατανοούμε ότι βρίσκεται σε ένταση και ότι θα θέλαμε να ακούσουμε, χωρίς να το κρίνουμε, αυτό που θα ήθελε να πει.
5. Ζητάμε από το περιβάλλον να σεβαστεί τον ζωτικό χώρο και από το άτομο που απειλείται από την επίθεση ζητάμε να απομακρυνθεί με ήρεμο τρόπο. Αν απειλούμαστε εμείς, δηλώνουμε ήρεμα ότι δεν έχουμε διάθεση επιθετική, δεν πλησιάζουμε το επιτιθέμενο άτομο, αναζητάμε υποστήριξη από τον περιβάλλοντα χώρο. Αποφεύγουμε την κατά μέτωπο αντιπαράθεση, προσπαθούμε να ελέγξουμε τα αισθήματα φόβου ή ανασφάλειας που μας προκαλεί αυτή η κατάσταση. Αποφεύγουμε σε κάθε περίπτωση, να προειδοποιούμε, να προκαλούμε το άτομο που επιτίθεται ή απειλεί να επιτεθεί καθώς αυτό δημιουργεί ιδιαίτερα μεγάλη ένταση και φόβο που εντέλει μπορεί να καταλήξει σε πραγματική σωματική επίθεση.
6. Εάν είμαστε βέβαιοι ότι ο άνθρωπος που απειλεί να επιτεθεί πρόκειται και να το πράξει, καλούμε εμείς ή ζητάμε από κάποιον ήρεμα να καλέσει την Άμεση Δράση.
7. Εάν βρεθούμε σε θέση που να μπορούμε να αποτρέψουμε σωματικά την επίθεση το κάνουμε αγκαλιάζοντας το άτομο, από πίσω, πιέζοντας τις κλειδώσεις (π.χ. αγκώνες) ώστε να μην έχει ευχέρεια κινήσεων, επαναλαμβάνοντας με ψύχραιμο και σταθερό τόνο ότι δεν επιθυμούμε να του κάνουμε κανένα κακό.
Χρειάζεται να θυμόμαστε ότι τα δικά μας αισθήματα και η δική μας ένταση μπορεί να προκαλέσει την επιθετική τελικά συμπεριφορά, για αυτό παρεμβαίνουμε σε μια τέτοια κατάσταση, μόνο όταν είμαστε σίγουροι ότι μπορούμε να ελέγξουμε τα συναισθήματα μας. Σε κάθε περίπτωση, ζητάμε τη συνδρομή άλλων ψύχραιμων ανθρώπων του περιβάλλοντος.
